Celem artykułu jest porównanie wyników zastosowania różnych metod porządkowania liniowego obiektów na przykładzie poziomu aktywności ekonomicznej ludności oraz wybór metody do ostatecznej oceny badanego zjawiska złożonego. Zaproponowano dwa podejścia. Pierwsze polega na wyborze spośród wyników uzyskanych za pomocą wszystkich rozpatrywanych metod wzorcowych i bezwzorcowych, drugie zaś zakłada wybór metody porządkowania osobno dla każdej z grup. Zagadnienie zilustrowano przykładem dotyczącym poziomu aktywności ekonomicznej ludności na podstawie danych uzyskanych z Badania Aktywności Ekonomicznej Ludności (BAEL) na koniec I kwartału 2019 r. w ujęciu województw. Zastosowano kilka wariantów metod bezwzorcowych, różniących się formułą normalizacji cech diagnostycznych, jak również metody wzorcowe: Hellwiga, TOPSIS oraz pozycyjną, bazującą na przestrzennej medianie Webera. W grupie bezwzorcowych metod porządkowania liniowego metodą dającą wyniki najbardziej zbliżone do wyników uzyskanych za pomocą wszystkich pozostałych metod okazała się metoda oparta na unitaryzacji zerowanej. W grupie metod wzorcowych wyniki takie uzyskano za pomocą metody Hellwiga.
porządkowanie liniowe, metody wzorcowe i bezwzorcowe, metody normalizacji cech, poziom aktywności ekonomicznej ludności, BAEL
C19, C38, J01
Balicki, A. (2009). Statystyczna analiza wielowymiarowa i jej zastosowania społeczno-ekonomiczne. Gdańsk, Sopot: Wydawnictwo Uniwersytetu Gdańskiego.
Bąk, A. (2013). Metody porządkowania liniowego w polskiej taksonomii – pakiet pllord. Taksonomia, 20(278), 54–62.
Bąk, A. (2017). Statystyczne metody doboru zmiennych w porządkowaniu liniowym. Taksonomia, 28(468), 29–37. DOI: 10.15611/pn.2017.468.03.
Borys, T. (1978). Metody normowania cech w statystycznych badaniach porównawczych. Przegląd Statystyczny, 25(2), 227–239.
Gatnar, E., Walesiak, M. (2004). Metody statystycznej analizy wielowymiarowej w badaniach marketingowych. Wrocław: Wydawnictwo Akademii Ekonomicznej im. Oskara Langego.
GUS. (2016). Aktywność ekonomiczna ludności Polski w latach 2013–2015. Pobrane z: https://stat.gov.pl/obszary-tematyczne/rynek-pracy/pracujacy-bezrobotni-bierni-zawodowo-wg-bael/aktywnosc-ekonomiczna-ludnosci-polski-w-latach-2013-2015,5,4.html.
GUS. (2019). Aktywność ekonomiczna ludności w I kwartale 2019. Pobrane z: https://stat.gov.pl/obszary-tematyczne/rynek-pracy/pracujacy-bezrobotni-bierni-zawodowo-wg-bael/aktywnosc-ekonomiczna-ludnosci-polski-i-kwartal-2019-roku,4,33.html.
Hellwig, Z. (1968). Zastosowanie metody taksonomicznej do typologicznego podziału krajów ze względu na poziom ich rozwoju oraz zasoby i strukturę wykwalifikowanych kadr. Przegląd Statystyczny, (4), 307–327.
Hwang, C. L., Yoon, K. (1981). Multiple Attribute Decision Making: Methods and Applications: A State-of-the-Art Survey. Berlin, Heidelberg, New York: Springer-Verlag.
Kisielińska, J. (2016). Ranking państw UE ze względu na potencjalne możliwości zaspokojenia zapotrzebowania na produkty rolnicze z wykorzystaniem metod porządkowania liniowego. Zeszyty Naukowe Szkoły Głównej Gospodarstwa Wiejskiego w Warszawie. Problemy Rolnictwa Światowego, 16(3), 142–153.
Kukuła, K. (2000). Metoda unitaryzacji zerowanej. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN.
Kukuła, K. (2014). Regionalne zróżnicowanie stopnia zanieczyszczenia środowiska w Polsce a gospodarka odpadami. Przedsiębiorczość i Zarządzanie, 15(8), 183–198.
Kukuła, K., Luty, L. (2015). Propozycja procedury wspomagającej wybór metody porządkowania liniowego. Przegląd Statystyczny, (2), 219–231.
Kukuła, K., Luty, L. (2017). Jeszcze o procedurze wyboru metody porządkowania liniowego. Przegląd Statystyczny, (2), 163–176.
Kukuła, K., Luty, L. (2018). O wyborze metody porządkowania liniowego do oceny gospodarki odpadami w Polsce w ujęciu przestrzennym. Zeszyty Naukowe Szkoły Głównej Gospodarstwa Wiejskiego w Warszawie, 18(2), 183–192. DOI: 10.22630/PRS.2018.18.2.46.
Lira, J., Wagner, W., Wysocki, F. (2002). Mediana w zagadnieniach porządkowania obiektów wielocechowych. W: J. Paradysz (red.), Statystyka regionalna w służbie samorządu lokalnego i biznesu (s. 87–99). Poznań: Internetowa Oficyna Wydawnicza Centrum Statystyki Regionalnej.
Malina, A. (2004). Wielowymiarowa analiza przestrzennego zróżnicowania struktury gospodarki Polski według województw. Kraków: Wydawnictwo Akademii Ekonomicznej w Krakowie.
Malina, A., Zeliaś, A. (1997). O budowie taksonomicznej miary jakości życia. Taksonomia, 4, 238–263.
Młodak, A. (2006). Analiza taksonomiczna w statystyce regionalnej. Warszawa: Difin.
Młodak, A. (2009). Historia problemu Webera. Matematyka Stosowana, 37(51/10), 3–21.DOI: 10.14708/ma.v37i51/10.267.
Nowak, E. (1990). Metody taksonomiczne w klasyfikacji obiektów społeczno-gospodarczych. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Ekonomiczne.
Pawełek, B. (2008). Metody normalizacji zmiennych w badaniach porównawczych złożonych zjawisk ekonomicznych. Kraków: Wydawnictwo Uniwersytetu Ekonomicznego.
Sokołowski, A., Markowska, M. (2017). Iteracyjna metoda liniowego porządkowania obiektów wielocechowych. Przegląd Statystyczny, (2), 153–162.
Sompolska-Rzechuła, A. (2018). Pomiar i ocena jakości życia w ujęciu regionalnym. Szczecin: Wydawnictwo Uczelniane Zachodniopomorskiego Uniwersytetu Technologicznego.
Sompolska-Rzechuła, A., Machowska-Szewczyk, M. (2018). Warunki życia w powiatach ziemskich województwa zachodniopomorskiego w latach 2002–2015 w świetle zmian demograficznych. Przegląd Statystyczny, (1), 115–136.
Tarczyński, W., Łuniewska, M. (2006). Metody wielowymiarowej analizy porównawczej na rynku kapitałowym. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN.
Walesiak, M. (1990). Syntetyczne badania porównawcze w świetle teorii pomiaru. Przegląd Statystyczny, (1–2), 37–46.
Walesiak, M. (1993). Zagadnienie oceny podobieństwa zbioru obiektów w czasie w syntetycznych badaniach porównawczych. Przegląd Statystyczny, (1), 95–102.
Wysocki, F. (2010). Metody taksonomiczne w rozpoznawaniu typów ekonomicznych rolnictwa i obszarów wiejskich. Poznań: Wydawnictwo Uniwersytetu Przyrodniczego.
